Rehabilitasyon nedir?
Hastalığın kendisinden veya tedavisinden kaynaklanabilecek, fiziksel, psikolojik ve mesleki problemleri ortadan kaldırmak veya en aza indirmek, yaşam kalitesini arttırmak, günlük yaşam aktivitelerine katılımı en üst düzeye çıkarmak amacıyla yapılan uğraşlar olarak tanımlanabilir. Hastalığın farklı evrelerinde, farklı disiplinlerden kişilerin değerlendirme ve yaklaşımları aracılığıyla gerçekleşmektedir. Rehabilitasyonun en önemli kısmı, hasta ve ailesinin/bakıcılarının bu aşamada aktif rol almasını sağlamaktır. Rehabilitasyon yaklaşımları dinamik, değişken ve hastaya uygun planlanmalıdır.
Rehabilitasyonun faydaları nelerdir?
Çocuk hastalarda, uygulanan rehabilitasyon yaklaşımları ile; dayanıklılıkta, kendine bakım aktivitelerinde, güvenli hareket yeteneğinde artış, psikolojik durum ve ağrı üzerinde olumlu etkiler elde edilmiş, hastanın şikayetlerini ve bağımlılığını azaltmada ve hastane bakımını kolaylaştırmada başarılı olduğu gösterilmiştir. Aynı zamanda, akciğer enfeksiyonu gibi ikincil durumlardan korumak, cerrahi gibi durumlar sonrası günlük hayata katılmak, genç kişilerin normal gelişimine katkıda bulunmak, nörolojik hasarı en düşük seviyeye indirmek ve davranış adaptasyonunu maksimum hale getirmek konusunda fayda sağlamaktadır.
Lösemili çocuklarda sık rastlanan şikayetler nelerdir?
Ağrı, uyuşukluk, kas krampları, kas güçsüzlüğü, ayak bileği hareketlerinde kısıtlılık, hareket yeteneğinde bozulma, azalmış enerji, halsizlik, dayanıklılıkta azalma, egzersiz yapabilme yeteneğinde azalma, öğrenme sorunları, kemik yoğunluğunda azalma görülebilir.
Lösemili çocuklarda sık rastlanan sorunlardan bazıları nelerdir?
Osteoporoz (Kemik yoğunluğunda azalma): Fiziksel aktivite azalması, kullanılan kemoterapi ilaçları nedeniyle ortaya çıkabilir. Uygun koruma ve tedavi planı yapılmalıdır.
Bacaklarda Güçsüzlük: Kemoterapi ilaçları, kortizon, kemik mineral yoğunluğunda azalma, kilo alımı, azalmış aktivite nedeniyle görülebilir. Güvenli yürüme, merdiven inip-çıkma sorunu sonucu denge bozukluğu ve sık düşmeler görülebilir. Oluşacak diğer problemleri önlemek açısından dikkatli olunmalıdır. Uygun egzersiz programı hem önleme hem de güçlendirme açısından yarar sağlar.
Ağrı: Etkili ağrı tedavisi çocukluk çağı kanser tedavisinde esastır. Hastalık gidişine, tedavi yan etkilerine ve ilerleyici hastalığa göre, bu hastalarda farklı ağrı tipleri görülmektedir. Tüm vakalarda ağrının değerlendirilmesi temeldir. Lösemili çocukların tedavisi lomber ponksiyon ve kemik iliği biyopsileri nedeniyle özellik göstermektedir.
Obesite (Aşırı kilo): %40-56 çocukta kemoterapi sırasında veya sonrasında görülebilir. İlaçlara bağlı iştah artışı, yorgunluğa bağlı düşük kalori tüketimi, yüksek kalori alımı, ailenin aşırı koruyuculuğu (yorgunluk, hasta olması), büyüme hormon değişiklikleri ve vücut yağı dağılımı (kortizon) nedeniyle görülebilir. Uygun diyet ve aktivite planlanmalıdır.
Düşük fizik aktivite: Enfeksiyonlar nedeniyle sık hasta olması, ailenin korkusu, ağrı ve yaralanma riskinde artış, febril nötropeni, egzersiz aktivitesinde kısıtlılık, oyunlara ve okul aktivitelerine katılım olmaması neden olmaktadır. Aileye uygun egzersizlerin yararlı olduğu konusunda eğitim verilmesi önemlidir.
Lösemili çocukta egzersiz nasıl olabilir?
• Aerobik egzersiz (yürüme, bisiklet sürme, yüzme, dans)
• Bacak kaslarını güçlendirme
• Germe egzersizleri (ayak bileği, diz) önerilebilir.
Ancak tüm bu egzersizler öncesi, mutlaka bu konuda deneyimli fizik tedavi doktoruna danışmak gereklidir. Yarım saat, orta yoğunluktaki egzersizlerin, hastalığın her döneminde, yukarıda saydığımız çoğu sorun üzerinde olumlu etkileri gösterilmiştir.
Lösemide Fiziksel Aktivite Önerileri:
Fizik aktivite kişiye özel (hastalık düzeyine göre) hazırlanmalıdır
Kemoterapi dönemlerinde çok düşük fizik aktivite planlanmalıdır
Tedavi devam döneminde; hafif-orta düzeyde (bazı günler okula yürüme, ev-bahçede günlük işlere yardım gibi) olabilir
Her gün veya tüm gün günlük yaşam aktivitelerine katılım zordur
Yavaş-aşamalı olarak fizik aktivite düzeyi arttırılmalıdır
Aktiviteler eğlenceli olmalıdır (özellikle iyileşme fazında)
Yaralanma olmadan kas-kemik gelişimi sağlanmalıdır
Önce 5-10 dakika ile başlanmalı, giderek yoğunluğu arttırılmalıdır
Verimli dinlenme periyotları olmalıdır
Günde en az 15 dakika egzersiz verilir, 2 saati geçen hareketsizlik önerilmez.
Tedavinin geç etkileri neler olabilir?
Yaşam sürelerindeki artışla birlikte, fiziksel, sosyal ve duygusal problemler uzun dönemde yaşam kalitesini etkilemektedir. Çocukluk çağında kanser tedavisi görenlerin pek çoğunun sağlık durumları iyi olmakta, bir kısmı geç dönem sorunlar ile karşılaşmaktadır. Bu sorunlar tedavi sırasında veya tamamladıktan sonra herhangi bir zamanda ortaya çıkabilmektedir. Bu problemler, hormonal fonksiyonlar ile ilişkili sorunlar (infertilite, büyüme ve gelişim anormallikleri, kemik mineral artışları), kardiyak ve nörolojik problemler, kavrama ile ilgili problemler ve psikolojik etkiler ve ikinci kanser gelişme olasılığında artış olarak sıralanabilir. Düzenli takip önemlidir.
Son cümle ne olabilir?
Hasta ve ailenin, rehabilitasyonun her aşamasında aktif katılımı, günlük yaşama adaptasyonun gerçekleştirilmesi ve fiziksel, psikolojik ve sosyal yönden yaşam kalitesinin iyileştirilmesi başarıyı gösterebilir.
Erken tanı ve mevcut tedavi olanaklarıyla, yaşam süresi belirgin olarak uzatılabilen bu hastalarda, bağımsız ve kaliteli bir yaşam sağlamak temel hedeflerden biri olmalıdır.
Modern tıp yaşama yıllar kattıkça, bu yıllara yaşam katmak için rehabilitasyon yaklaşımları daha da önem kazanacaktır.
Bizimle Beraber Olduğunuz İçin Teşekkür Ederiz…