Çocukluk Çağı Lösemileri

Çocukluk çağında en sık görülen kanser tipidir. Kan hücrelerin yapıldığı yer olan kemik iliğindeki kanın öncül hücrelerinden oluşur. Klinik bulguların ortaya çıkması 4-6 hafta gibi kısa sürede olduğu için akut lösemiler olarak isimlendirilir. Çocuklukta yavaş gelişen-kronik lösemiler çok az görülür. Çevresel etkenler (enfeksiyonlar, radyasyon, yüksek gerilim, bazı ilaçlar, vs), bağışıklık sistemi bozuklukları, Down sendromu gibi bazı genetik hastalıklarda lösemi gelişme riski normalden daha fazladır.

Lösemik hücrelerinin tipine göre akut lenfoblastik lösemi (ALL) veya akut myeloid lösemi (AML) olarak ayrılır. ALL, tüm lösemilerin %80-85’ini oluşturur.  Lösemiler erkek çocuklarda biraz daha fazla görülür. ALL yılda 100.000 çocuğun 3 veya 4’ünde ortaya çıkar ve en çok 2-4 yaş arasında görülürken, AML 0-1 yaş ve 8-10 yaş arasında yoğunlaşır.

Hastalarda dikkat çekici klinik bulgular şunlardır: Halsizlik, solukluk, lenf bezlerinde (boyun, koltukaltı, kasıkta) büyümeler, deride kanamalar, ağız içi, dişeti ve burun kanamaları, karaciğer ve dalak büyümesi, açıklanamayan ateş yüksekliği, düzelmeyen enfeksiyonlar, özellikle kemik-eklem ağrıları, erkek çocuklarda testislerde şişlik, genellikle göz bölgesinde şişlikler, bazen hızla ilerleyen öksürük, nefes darlığı, yüz ve boyunda hızla gelişen ödem-şişlik, ayrıca baş ağrısı-kusma, nadiren de böbrek yetmezliği bulguları eşlik edebilir.

Doktorun istediği laboratuar incelemeler arasında, kan sayımında kansızlık, kan  hücreleri olan alyuvar, akyuvar, trombosit sayılarında düşmeler, bazen artışlar; mikroskopta bakılan kan yaymasında blast (lösemi hücresi) denilen hücrelerin görülmesi kuşku uyandırır.  Lösemi tanısı kemik iliği incelemesi ile konur. Bu amaçla çocuk uyutularak kuyruk sokumuna yakın kemikten ilik örneği alınır. Mikroskopta blastlar görününce tanı konulur. Hücre kökenine yönelik diğer incelemeler de yapılarak tanı aşaması sonlandırılır. Tanıyı ve hastanın içinde bulunduğu risk grubunu, bu konuda deneyimli-yetkin kişiler belirler. Lösemi tanısı konduğu zaman hastalık tüm vücuda yayılmıştır. Diğer kanser tiplerinde kullanılan erken evre-geç evre kavramı lösemi için yoktur. Hastaların ayrıca beyin-omurilik sıvıları incelenir, akciğer grafisi ve karın ultrasonografileri yapılır.

Lösemili hastaların gidişi, tedaviye yanıtları farklıdır. Hastanın yaşı, başlangıç blastik  hücre sayısı, blastik hücrelerin özellikleri ve ilk tedaviye verdiği yanıt gibi özellikler  hastalığın  gidişini  etkiler. Hastalar verilen kemoterapilerin ağırlığı ve süresi, bu risk faktörlerine göre belirlenir.

Lösemilerin tedavisi öncelikle yoğun kemoterapidir. İlaç tedavisi damar yolu ile yapılır (katater kullanılarak). Ayrıca sinir sistemi veya testis tutuluşlarında radyoterapi yapılabilir. AML’de kök hücre nakli genelde tedavini devamı olarak uygulanır (uygun verici kardeş varsa). Tedavinin süresi 2-3 yıldır.

Ayrıca yoğun destek tedavi de temel tedavinin ayrılmaz bir parçasıdır. (Kan ürünleri verilmesi, beslenme desteği, enfeksiyonları önleme ve savaş, gerekli aşılamalar, psikososyal destek)

ALL‘de genel olarak 5 yıllık sağkalım %80-85 (hastaların %80-85’i iyileşmekte) AML’de ise %40-60’tır. Yüksek riskli hastalarda daha fazla olmak üzere hastalık ilk 5 yıl içinde yineleyebilir. Beş yıldan sonra hastalık tekrarları oldukça nadirdir.